Evaluatie Strategienota 2021–2025: resultaten zichtbaar, doel nog niet gehaald. Het doel van de afval-en grondstoffenstrategie is het realiseren van maximaal 100 kilogram restafval per inwoner in 2025. De maatregelen zijn gericht op het verbeteren van de grondstoffeninzameling, het reguleren van de restafvalinzameling en het belonen van afval scheiden. Uit de evaluatie blijkt dat de hoeveelheid afval per inwoner in de afgelopen jaren flink is gedaald in de Waardlanden-gemeenten. Tussen 2020 en 2024 leverden inwoners gemiddeld 179 kilo minder afval en grondstoffen per inwoner in. Het restafval daalde zelfs met ruim 40% tot gemiddeld 133 kilo per inwoner in 2024.
Inez van Kronenberg van Avalon Advies heeft de tussentijdse evaluatie van de strategienota uitgevoerd: “Na het vaststellen van de Strategienota in 2021, gingen de projectorganisatie en de gemeenten vol enthousiasme aan de slag met het nieuwe beleid. De afvalinzameling is de afgelopen jaren flink op de schop gegaan. En dát hebben inwoners wel gemerkt. De veranderingen en al het harde werk van de inwoners zorgden voor grote milieuwinst. In 2024 ontstond veel minder restafval en kon er veel meer afval worden gerecycled tot nieuwe producten en materialen. Een compliment waard!”
Minder restafval, meer hergebruik
In 2021 stelden de vier gemeenteraden gezamenlijke ambities vast. Een belangrijke aanleiding voor het opstellen van de strategienota was dat bestuur jaarlijks de kosten voor het verbranden van restafval zag stijgen. Een trend die in de toekomst door zal doorzetten. Vanaf 2026 geeft het Rijk afvalverbrandingsinstallaties een extra prikkel om stapsgewijs de CO2-uitstoot te verminderen. Dit doet het Rijk onder meer om uitvoering te geven aan het uitgangspunt: de vervuiler betaalt. De strategie van Waardlanden moet inwoners behoeden voor de stijgende verwerkingskosten voor restafval door de hoeveelheid restafval per inwoner per jaar sterk terug te brengen. We zetten daarom in op minder restafval, beter scheiden en meer hergebruik. Dit is in lijn met de landelijke VANG-doelen (Van Afval Naar Grondstoffen), die gelden voor alle gemeenten.
Maatregelen laten effect zien
In het kader van het nieuwe beleid zijn diverse maatregelen genomen, zoals het afsluiten van ondergrondse containers en de invoering van de milieupas. In de gemeenten Gorinchem, Hardinxveld-Giessendam en Molenlanden werd ook het recycletarief ingevoerd. Inwoners in deze gemeenten betalen een tarief per keer dat zij hun restafval weggooien. In de gemeente Vijfheerenlanden geldt dit nog niet.
In 2024 was het restafval gedaald tot 133 kilo restafval gemiddeld per inwoner. Een daling van 40% ten opzichte van de 223 kg restafval gemiddeld per inwoner in 2020, voor de invoering van de strategienota. Ook nam het scheiden van grondstoffen in het hele gebied toe, met gemiddeld 9 kilo meer groente-, fruit-, tuinafval en etensresten (gft), 6 kilo meer plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankpakken (pmd) en 1,5 kilo meer textiel per inwoner. De investeringen en structurele kosten voor de uitvoering van de strategienota bleven tot en met 2024 binnen de begroting.
Restafval vol grondstoffen
Sorteeranalyses laten zien dat 75% van het restafval nog uit grondstoffen bestaat, zoals gft, luiers en pmd. Deze reststromen kunnen nóg beter worden gescheiden. Grondstoffen worden steeds schaarser en kunnen beter opnieuw gebruikt worden in plaats van ze voor hoge kosten te verbranden. De kwaliteit van het gescheiden afval is verbeterd: pmd en gft bevatten minder vervuiling dan voorheen. Alleen bij textiel is de vervuiling iets toegenomen.
Om de doelstelling voor restafval, 100 kg per inwoner, uit de Strategienota te realiseren is - naast het uitvoeren van nog openstaande acties - aanvullend beleid nodig, zoals nog meer stimulans voor het goed scheiden van grondstoffen en meer bewustzijn over het voorkomen van afval door hergebruik en het maken van andere keuzes als spullen langer gebruiken, delen of doorgeven.